مسکن مهر سرپل ذهاب؛ واقعیت چیست؟

در زلزله کرمانشاه آنچه بیش از همه در شبکه‌های اجتماعی بازتاب پیدا کرده آسیبی است که به مجموعه آپارتمان‌های مسکن مهر سرپل ذهاب وارد شده است. در یکی از معروف‌ترین این عکس‌ها آپارتمان‌های مسکن مهر را می‌بینید که نما و دیوار آنها خراب شده‌ است ولی به ساختمانی که در همسایگی قرار دارد آسیبی نرسیده.

بسیاری از کاربران ایرانی، از بازیگر و هنرمند گرفته تا ورزشکار و مانکن، با دیدن تصاویر مسکن مهر عصبانی شدند و بر مسئولین لعن و نفرین فرستادند. به دنبال بازنشر این تصاویر توسط افراد سرشناس، سایر کاربران نیز با آنها همراه شدند و، بدون داشتن تخصص و اطلاعات لازم، مشغول به صدور حکم برای این و آن شدند.

تفاوت آسیب ساختمان مسکن مهر با ساختمان مجاور

به عنوان یک مهندس عمران با دیدن عکس‌های مسکن مهر سرپل ذهاب نه تنها ناراحت نشدم بلکه حیرت کردم که سازه این ساختمان‌ها چقدر خوب توانسته‌ در برابر زلزله ۷٫۳ ریشتری مقاومت کنند. خواندن توییت‌های دوستان مهندس دیگر نیز ثابت کرد آنها نیز در این مسئله با من هم نظر هستند و معتقدند سازه به درستی وظیفه خود را انجام داده است هرچند اشکالات اجرایی را نمی‌توان نادیده گرفت.

یک زلزله ۷٫۳ ریشتری بیش از ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن TNT یا به اندازه ۹۰ بمب اتمی هیروشیما قدرت دارد

متاسفانه برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی، از روی احساسات و بدون داشتن اطلاعات تخصصی، شروع به انتشار عکس‌هایی با توضیحات نادرست کردند. مثل تصویر ستون یکی از ساختمان‌ها که گفته می‌شود در ساخت آن به جای بتن از پاره آجر استفاده شده است. به همین خاطر لازم دیدم برای روشن شدن موضوع و ذکر واقعیت به چند سوال در رابطه با مسکن مهر سرپل ذهاب پاسخ دهم.

ترکیب خورده آجر با ملات برای کم کردن ملات خور سنگ استفاده می‎شود و ربطی به ستون ندارد.

قانون در مورد استحکام آپارتمان‌های مسکونی در برابر زلزله چه می‌گوید؟

طبق آیین‌نامه‌ها و استاندارهای طراحی کشور، ساختمان‌های مسکونی جزو ساختمان‌های با «اهمیت متوسط» طبقه‌بندی می‌شوند.
استاندارد ۲۸۰۰ صراحتا می‌گوید این آیین‌نامه حداقل ضوابط و مقررات برای طراحی و اجرای ساختمان‌ها در برابر اثرات ناشی از زلزله را تعیین می‌کند؛ به طوری که ساختمان‌های با «اهمیت متوسط» در اثر زلزله طرح آسیب عمده سازه‌ای و غیرسازه‌ای نبینند و تلفات جانی آنها حداقل باشد.
بنابراین آپارتمان‌های ۶ طبقه مسکن مهر سرپل ذهاب نیز جزو ساختمان‌هایی با «اهمیت متوسط» قرار دارند که بر اساس ضوابط می‌بایست در برابر زلزله آنقدر تاب می‌آوردند تا اکثریت ساکنین فرصت فرار پیدا کنند و تلفات جانی به حداقل ممکن برسد؛ انتظاری که به درستی برآورده شد.

بخوانید: تحلیل یک دانشجو دکتری عمران درباره ساختمان‌های مسکن مهر سرپل ذهاب

چرا نظر مهندسان با نظر مردم متفاوت است؟

عدم آگاهی از قوانین ساخت و بهره‌برداری و متداول شدن عبارت غلط «ساختمان ضد زلزله» توسط سازندگان بی‌صلاحیت این ذهنیت را ایجاد کرده است که ساختمان‌های مسکونی تحت هر زلزله‌ای نباید خم به ابرو بیاورند.
همانطور که در بالا اشاره شد ساختمان‌های مسکونی طبق استاندارد باید هنگام زلزله فرصت کافی را برای فرار در اختیار ساکنین بگذارند. واقعیت این است که مهندسان تیر و ستون سالم را می‌بینند و مردم به دیوارهای خراب شده نگاه می‌کنند و تصور می‌کنند ساختمان در برابر زلزله تاب نیاورده است و کامل تخریب شده است.

چرا ساختمان‌های مجاور مسکن مهر سرپل ذهاب کم‌تر آسیب دیده‌اند؟

قطعا استفاده از مصالح باکیفیت، مهندسین ناظر متعهد و سازنده باوجدان سبب شده است تا این ساختمان‌ها آنطور که باید ساخته شوند و در برابر زلزله کم‌تر آسیب ببینند. هرگاه یکی از اضلاع این مثلث کار خود را به درستی انجام ندهد کیفیت ساخت پایین می‌آید.
ضعف در ساخت و نادیده گرفتن برخی ضوابط اجرایی در مسکن مهر سرپل ذهاب برکسی پوشیده نیست اما نباید فراموش کرد واکنش و عکس‌العمل یک ساختمان ۲ یا ۳ طبقه با یک ساختمان ۶ طبقه در زلزله متفاوت است می‌تواند اثراتش را بیشتر نشان دهد.

بخوانید: توضیح رئیس سازمان نظام مهندسی کشور در مورد مسکن مهر سرپل ذهاب

در آسیب دیدن آپارتمان‌های مسکن مهر سرپل ذهاب چه کسی مقصر است؟

پیدا کردن دلایل آسیب دیدن ساختمان‌های مسکن مهر و مقصرین آن بر عهده نهادهای نظارتی است و نمی‏شود بدون بررسی‌های اصولی در موردش حکم صادر کرد.
آنطور که سازمان نظام مهندس کرمانشاه می‌گوید مسکن مهر سرپل ذهاب توسط مجری ذی‌صلاح ساخته نشده است اما خوشبختانه طراح سازه، ناظر سازه و پیمانکار اسکلت دقیقی داشته است که ساختمان‌ در زلزله به درستی عمل کرده است.
در مورد خرابی دیوارها و سنگ نمای ساختمان، کوتاهی پیمانکار و ناظر معمار سبب رخ دادن این اتفاق شده است. اگر طبق مقررات، دیوارهای جداکننده اتصال مناسبی داشتند و مهاربندی می‎شدند و سنگ نما با اسکوپ به سازه متصل می‌گردید آثار خرابی کمتر بود.
با این حال باید کامل بررسی شود چه کسی در کار کوتاهی کرده؛ چون ممکن است ناظر معمار نیز مشکل در اجرای دیوار و نما را گزارش داده باشد ولی مراجع بالاتر آن را نادیده گرفته باشند.

آیا امکان استفاده دوباره از این ساختمان‌ها وجود دارد؟

استفاده دوباره از ساختمان‌های آسیب دیده نیاز به بررسی‌های دقیق فنی دارد. اگر اسکلت و سازه اصل آسیب ندیده باشد به راحتی می‌تواند دیوارهای جداکننده را دوباره ساخت و نمای ساختمان را ترمیم کرد. اگر هم اسکلت دچار آسیب شده باشد می‌توان توسط تیم‌های مجرب آن را مقام‌سازی و آماده بهره‌برداری کرد اما پیش از آن باید مشخص شود مقاوم‌سازی اقتصادی است یا خیر. مهم‌تر از این، کسب اعتماد ساکنین در استفاده دوباره از ساختمان است.

بخوانید: تعداد فوتی‌ها در مسکن مهر سرپل ذهاب ۲ نفر اعلام شد

واقعیت این است که کیفیت ساخت و ساز، نه تنها در پروژه مسکن مهر، بلکه در همه ساختمان‌های کشور پایین است. اتفاقی که برای مسکن مهر سرپل ذهاب افتاد ممکن است برای ساختمانی که من و شما در آن زندگی می‌کنیم بدتر اتفاق بیفتند.
باید از این حادثه درس گرفت و وضعیت ساخت و ساز کشور را متحول کرد. باید مجریان بدون صلاحیت کنار گذاشته شوند، باید از کارگران آموزش دیده استفاده کرد، باید مصالح باکیفیت به کار برد و قوانین و مقرارت را رعایت کرد تا کیفیت ساختمان‌ها بالا رود.
فراموش نکنیم دولت و مسئولان طرح مسکن مهر تنها یک سر این ماجرا هستند. سر دیگر ماجرا مردم قرار دارند؛ مردمی که مهندس، سازنده یا کارگر همین ساختمان‌ها هستند و الان برای سرپل ذهاب فریاد می‌زنند ولی چند ماه که گذشت تعهد و وظیفه خود را از یاد می‌برند.

• با تشکر از مهندس میلاد پولکی و مهندس محمد مهدی‌زاده که من را در نوشتن این مطلب یاری کردند.